reflectie en (beeld)taal
Ergens na de fysieke activiteit – soms formeel ingebouwd, soms informeel – is er een reflectiemoment. Hierbij worden de net opgedane ervaringen en emoties kort verwoord, en dit verwoorden draagt bij aan het bewustwordingsproces. Soms wordt er dieper op ervaringen ingegaan, maar doorgaans zijn het korte verbale interventies tussen vele non-verbale actiemomenten. Het verbale is dus functioneel als middel tot het verwoorden van ervaringen of emoties ‘on the spot’.
Tijdens zo’n sessie praat je wel, maar je praat over iets dat je doet. Dat maakt het verschil! Vragen als “Hoe voel je je vandaag?”, zijn voor jongeren veel te lastig, en roepen zelfs weerstand op. (psychomotorisch therapeut)
Zonder reflectie gaat een psychofysieke praktijk dus voor een groot deel aan zijn doel voorbij. Net dat verbaliseren zorgt ervoor dat de ervaring of actie nog bewuster ervaren wordt. En net dat bewustzijn maakt de overdracht naar situaties buiten de leercontext mogelijk. Maar taal blijft maar taal, en persoonlijke ervaringen vinden niet altijd gemakkelijk hun draai in ons gewoon taalgebruik. Het gebruik van beeldtaal en metaforen faciliteert dit verwoorden van ervaringen en inzichten: het Rots en Water jargon, de dierennamen bij yoga-houdingen, spreekwoorden over het lichaam,…
Wat ik ook veel gebruik om het lichaamsbewustzijn in combinatie met emoties te activeren, is spreekwoorden die ermee te maken hebben. Het ligt zwaar op je maag, er ligt iets op je lever, het lichaam voelt ‘zwaar’, er zit een krop in mijn keel, hartzeer, …. Dat voel je ook gewoon zo. (danstherapeute)
Wij hebben gasten die bij zo’n beetje mondelinge evaluatie, wanneer we vroegen wat vind je van de training, zeiden “Ik ga toch wat meer water zijn. Want ik heb toch wel geleerd dat ik veel rots ben, altijd rots ben geweest. En als ik dat nu zo zie, ik ga toch eens proberen wat meer water te zijn. Ik ga eens wat inzetten op water, en kijken wat dat meebrengt.” Of gasten die zeiden van, “Ik heb al een heel parcours afgelegd, en ik was altijd heel rots, maar ik ga het nu toch anders aanpakken want het brengt men niet veel vooruit, dat rots zijn. Want ik merk nu ik de training heb gehad, dat ik meer water ben geworden, en ik kom veel minder in de problemen.” (Rots en Water trainer)
Ook taal en beelden die aansluiten bij de leefwereld van jongeren zijn heel dankbaar om mee te werken:
Wij werken met beelden als de ‘Monkey Mind’ wanneer onze gedachten alle kanten opgaan, met ‘foutmeldingen’ wanneer onze demonen weer eens te kritisch zijn voor onszelf, dingen die de jongeren heel goed begrijpen. (mindfulness therapeute)
Als reflectie met veel woorden moeilijk is, kan er altijd gewerkt worden met een gedicht, of zelfs maar een woord, dat een gevoel, gedachten of sfeer weergeeft . Of zelfs zonder woorden, bijvoorbeeld met een tekening, of door een kleurtje kiezen.